پوسیدگی دندان‌ها به دنبال فعالیت مخرب باکتری‌ها و رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان اتفاق می‌افتد. این عارضه با معاینه بالینی، رادیوگرافی دندان و پروب تشخیص داده می‌شود و درمان با توجه به میزان پوسیدگی و مرحله آن تعیین می‌شود. پوسیدگی دندان یکی از محتمل‌ترین مشکلات دندانی است که همه افراد از هر سن و جنیستی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان چیست، ادامه این مقاله از مجله دندانپزشکی دکتر هومن پاک نیت را از دست ندهید.
دلیل پوسیدگی دندان چیست؟
۷۰۰ گونه مختلف از میکروارگانیسم‌ها درون حفره دهان وجود دارد. بخش بیشتر این میکروارگانیسم‌ها را باکتری‌هایی چون استرپتوکوک موتانس و ژنژیوالیس تشکیل می‌دهند که به صورت فلور نرمال در دهان هستند. این باکتری‌ها اگر چه که در شرایط عادی باعث بروز مشکل یا عارضه خاصی نمی‌شوند، اما می‌توانند باعث بروز مشکلاتی چون عفونت یا پوسیدگی دندان شوند.
پوسیدگی دندان به طور مستقیم با فعالیت این باکتری‌ها ارتباط دارد. زیرا این باکتری‌ها از مواد قندی و کربوهیدرات‌های سطح دندان تغذیه می‌کنند و نوعی ماده اسیدی دفع می‌کنند. اگر بهداشت دهان و دندان رعایت نشود، این باکتری‌ها قند بیشتری مصرف کرده و به دنبال آن اسید بیشتری نیز تولید می‌کنند. این اسید به مرور زمان لایه‌های مختلف دندان از خارجی‌ترین لایه یا داخلی‌ترین آن از بین می‌برد و باعث بروز پوسیدگی دندان می‌شود.
پوسیدگی دندان کودکان
کودکان به دلیل ناتوانی در رعایت بهداشت دهان و دندان و همچنین مصرف زیاد شیرینی و شکلات، بیشتر از نوجوانان و بزرگسالان در معرض پوسیدگی دندان هستند. علائم پوسیدگی دندان کودکان نیز با علائم پوسیدگی دندان در بزرگسالان متفاوت است. این علائم عبارت اند از:
- ورم دهان و لثه
- ایجاد لکه‌های سفید یا تیره رنگ روی دندان
- ناتوانی در غذاخوردن
- بی‌حالی و ضعف
- گریه و بی‌قراری
- حساسیت به نوشیدینی یا خوراکی‌های سرد یا گرم
درمان پوسیدگی دندان کودکان متفاوت با بزرگسالان است و برای آن باید به متخصص دندانپزشکی کودکان مراجعه کنید. در صورت مشاهده این علائم، در اسرع وقت کودک خود را برای معاینه به مطب دندانپزشکی ببرید.
مراحل پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان به صورت ناگهانی و یک شبه اتفاق نمی‌افتد و یک پروسه تدریجی است. زمانی که علائم این عارضه را بدانید، می‌توانید در مراحل اولیه پوسیدگی دندان آن را کنترل و درمان کنید. مراحل پوسیدگی دندان عبارت اند از:
مرحله اول: تخریب لایه بیرونی دندان
بیرونی‌ترین لایه دندان، یک لایه از جنس مواد معدنی به نام مینا است که به عنوان سخت‌ترین بافت بدن نیز شناخته می‌شود. در مرحله اول پوسیدگی، مواد معدنی مینای دندان از بین می‌روند و لکه‌هایی به رنگ سفید روی آن ایجاد می‌شوند.
مرحله دوم: تخریب مینای دندان
اگر در مرحله اول برای درمان پوسیدگی اقدام نکنید، پوسیدگی متوقف نشده و مقدار بیشتری از مواد معدنی مینای دندان تجزیه می‌شود. در نتیجه لکه‌های سفید به رنگ تیره و قهوه ای تغییر می‌کنند. حتی گاهی در این مرحله حفره‌های کوچکی نیز روی دندان‌ها تشکیل می‌شود.
مرحله سوم: پوسیدگی عاج دندان
به بافت زیرین مینای دندان، عاج گفته می‌شود که استحکام کمتری نسبت به مینای دندان دارد. در نتیجه بافت عاج حساسیت بیشتری نسبت به باکتری‌ها و مواد اسیدی دارد و به سرعت تخریب می‌شود. به این ترتیب زمانی که پوسیدگی به عاج دندان برسد، روند پوسیدگی با سرعت بیشتری ادامه می‌یابد و دندان در زمان کمی تخریب می‌شود. در این مرحله علائم پوسیدگی دندان نیز شدیدتر هستند.
مرحله چهارم: از بین رفتن پالپ دندان
پالپ، آخرین لایه و در واقع لایه زنده دندان است که در آن عروق خون و اعصاب وجود دارد. زمانی که این لایه آسیب ببیند، تحریک شده و تورم می‌کند. به این دلیل که بافت‌های اطراف توانایی از بین بردن این تورم و تحریک ندارند، به اعصاب این ناحیه فشار زیادی وارد می‌شود و درد شدیدی رخ می‌دهد. افزایش التهاب این لایه ممکن است منجر به ایجاد یک کیسه چرکی به نام آبسه شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اینکه آبسه دندان چیست و درمان فوری آبسه دندان و ورم صورت می‌توانید به مقالات قبلی مجله دندانپزشکی دکتر هومن پاک نیت مراجعه کنید.
نشانه‌ها و علائم پوسیدگی دندان چیست؟
از مهم‌ترین علائم و نشانه‌های پوسیدگی دندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد دندان
- بوی بد دهان
- حساسیت دندان‌ها
- تورم لثه
- ایجاد لکه‌های تیره روی دندان
- احساس طعم نامطبوع در دهان
پوسیدگی انواع دندان‌ها
تمام دندان‌ها ممکن است درگیر پوسیدگی شوند. اما احتمال بروز پوسیدگی در دندان‌های انتهایی به خصوص دندان عقل بیشتر است، زیرا دسترسی و تمیزکردن این دندان‌ها سخت‌تر از دندان‌های جلویی است. در ادامه پوسیدگی در انواع مختلف دندان‌ها را توضیح می‌دهیم:
پوسیدگی دندان پیش و نیش
دندان‌های پیش به چهار دندان قسمت جلویی فک بالا و پایین گفته می‌شود که برای بریدن و تکه‌کردن غذاها کاربرد دارند. دندان نیش به دندان بعد از دندان پیش گفته می‌شود که ارتفاع بیشتری دارد و نوک آن تیز است. بروز پوسیدگی در این دندان‌ها به ندرت اتفاق می‌افتد.
پوسیدگی دندان آسیاب
دندان آسیاب، کرسی یا مولر پهن‌ترین دندان‌ها هستند و تعداد آن‌ها در هر طرف فک بالا و پایین ۳ عدد است. سطح جونده این دندان‌ها به شدت مستعد تشکیل پلاک و بروز پوسیدگی است و بیشتر افراد درگیر پوسیدگی دندان آسیاب می‌شوند.
پوسیدگی دندان عقل
دندان‌های عقل، آخرین دندان‌هایی هستند که در دهان رشد می‌کنند. این دندان‌ها به شدت مستعد پوسیدگی هستند و به توجه و مراقبت زیادی نیاز دارند. دندانپزشکان در اغلب موارد کشیدن دندان عقل پیش از بروز عفونت یا پوسیدگی را توصیه می‌کنند.
پوسیدگی دندان بعد از روکش
یکی از مراحل مهم قبل از نصب انواع روکش و لمینت دندان، حذف تمام پوسیدگی‌های دندانی است. اگر حتی مقدار کمی از پوسیدگی‌ها روی دندان باقی مانده باشد و روکش شود، پوسیدگی بعد از نصب روکش مجددا از سر گرفته می‌شود و با علائمی چون بوی بد دهان خود را نشان می‌دهد. برای روکش دندان حتما به یک دندانپزشک مطمئن و با تجربه مراجعه کنید تا درگیر پوسیدگی نشوید.
پوسیدگی دندان بعد از عصب‌کشی
یکی از درمان‌های پوسیدگی دندان پیشرفته، درمان عصب‌کشی است. در این درمان باید تمام پوسیدگی‌ها و بافت‌های آسیب دیده از دهان خارج شوند و بعد درون دهان با مواد پرکننده مناسب پر شود. اگر مرحله پاکسازی حفره دندان به درستی و کامل انجام نشود، بعد از پرکردن مجددا عفونت دندان ایجاد می‌شود. اگر دندان خود را به تازگی عصب‌کشی کرده‌اید و علائمی چون درد ضربان‌دار، بوی بد و احساس طعم فلزی در دهان خود دارید، توصیه می‌کنیم در اسرع وقت برای معاینه دندان‌های خود به مطب دندانپزشکی مراجعه کنید.
درمان پوسیدگی دندان در دندانپزشکی
درمان پوسیدگی دندان با توجه به سطح و شدت پوسیدگی تعیین می‌شود. در اینجا به طور خلاصه روش‌های درمان پوسیدگی دندان را معرفی می‌کنیم:
- درمان با فلوراید
- پرکردن دندان
- روکش دندان
- درمان کانال ریشه
- کشیدن یا جراحی دندان
اگر به موقع به دندانپزشکی مراجعه کنید، مسلما روش درمان پوسیدگی دندان شما راحت‌تر خواهد بود.
عوارض پوسیدگی دندان چیست؟
پوسیدگی دندان در صورتی که درمان نشود، با عوارض زیر همراه خواهد بود:
- درد ناگهانی و شدید در دندان‌ها
- عفونت گلو
- التهاب و ورم لثه
- تحلیل لثه
- لق شدن دندان
- اختلال در روند غذاخوردن
- تشکیل آبسه در دهان
- تب
- تخریب کامل دندان
راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان چیست؟
بهترین راه برای اینکه درگیر پوسیدگی دندان و عوارض آن نشوید، پیشگیری از پوسیدگی است. برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، در وهله اول باید به خوبی نکات بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کنید. اگر بهداشت دهان و دندان خود را به درستی انجام دهید، می‌توان گفت هیچ‌گاه درگیر پوسیدگی نخواهید شد. در این بخش به معرفی راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان چیست می‌پردازیم:
مسواک و نخ دندان فراموش نشود.
مهم‌ترین اصل مراقبتی دندان‌ها، مسواک و نخ دندان است. تقریبا باید بعد از هر بار غذاخوردن دندان‌ها را حداقل به مدت ۳ دقیقه مسواک بزنید و بعد به کمک نخ دندان بقایای مواد غذایی را از لا به لای آن‌ها بیرون بیاورید. مسواک را باید هر ۳ ماه عوض کنید و نباید شانه‌های آن زیاد سفت باشد که به لثه ها آسیب بزند.
از خمیردندان حاوی فلوراید استفاده کنید.
فلوراید یک ماده معدنی ضروری در حفظ سلامت دندان‌ها است. به همین خاطر در مرحله اول پوسیدگی، دندان به روش فلورایدتراپی درمان می‌شود. خمیردندان‌های حاوی فلوراید و ضد حساسیت بهترین نوع خمیردندان هستند.
از مصرف زیاد قند و شیرینی بپرهیزید.
قند و شیرینی‌جات اگر زیاد مصرف شوند، احتمال پوسیدگی دندان‌ها را بالا می‌برند. زیرا باکتری‌ها از این قند تغذیه کرده و ماده اسیدی بیشتری تولید می‌کنند. در نتیجه اگر سلامت دندان‌هایتان برایتان اهمیت دارد، باید در وهله اول از مصرف زیاد قند و شیرینی خودداری کنید. همچنین بهتر است بعد از هر بار خوردن شکلات دندان‌ها را مسواک بزنید یا با آب بشویید.
مصرف نوشیدنی‌ها، غذاها و میوه‌های اسیدی را کم کنید.
یکی دیگر از راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان، کاهش مصرف نوشیدنی‌ها و میوه‌های اسیدی است. این ترکیبات سطح بیرونی دندان یا همان مینا را به مرور فرسایش می‌دهند و این فرسایش قابل جبران نیست. فعالیت باکتری‌ها در محیط اسیدی بیشتر می‌شود و به این ترتیب، خوردن این ترکیبات باعث افزایش ریسک پوسیدگی دندان‌ها و تخریب آن‌ها می‌شود.
سیگار و دخانیات را ترک کنید.
سیگار و دخانیات به صورت مستقیم باعث پوسیدگی دندان نمی‌شوند، اما آن‌ها باعث ورود ترکیبات سمی به دهان می‌شوند و سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند. به همین خاطر است که افراد سیگاری بیش از سایرین در معرض بیماری‌های دندان و دهان هستند و دندان‌های خود را از دست می‌دهند.
دهان را مرطوب نگه دارید.
از دیگر عواملی که منجر به پوسیدگی دندان می‌شود، خشکی دهان است. زمانی که دهان خشک می‌شود، محیط آن اسیدی شده و در نتیجه باکتری‌ها بیشتر فعالیت می‌کنند. بزاق دهان در شرایط عادی ذرات غذایی را از روی دندان‌ها پاک می‌کند و باکتری‌ها را از بین می‌برد. در نتیجه خشکی دهان، باعث بروز پوسیدگی در دندان‌ها می‌شود. برای جلوگیری از خشکی دهان می‌توانید از روش‌های تحریکی مثل جویدن آدامس و خوردن آب کافی استفاده کنید.
معاینه دندانپزشکی را از خاطر نبرید.
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، بنابراین قبل از اینکه سلامت دهان و دندان‌هایتان به خطر بیفتد برای معاینه آن‌ها به دندانپزشکی مراجعه کنید. با مراجعه منظم به دندانپزشکی بسیاری از مشکلات دندانی به موقع تشخیص داده و درمان می‌شوند.
سبزیجات و میوه‌های تازه بخورید.
سبزیجات و میوه‌های تازه تاثیر مهمی در تحریک ترشح بزاق دارند و به دلیل فیبر بالایی که در آن‌ها وجود دارد، سلامت دندان‌ها را تضمین می‌کنند. برای حفظ سلامت دندان و جلوگیری از پوسیدگی آن حتما از میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده کنید.
سخن پایانی
پوسیدگی شایع‌ترین عارضه دندانی است که از کودکان تا بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر می‌خواهید دندان‌هایتان دوام بیشتری داشته باشند، باید راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان را بشناسید و از آن‌ها کمک بگیرید. بهترین راه برای جلوگیری از پوسیدگی دندان، رعایت بهداشت دهان و دندان است. در واقع شما وقتی از دندان‌های خود مراقبت کنید، بیش از ۵۰ درصد از بروز پوسیدگی در آن‌ها جلوگیری می‌کنید.
در این مقاله از مجله دندانپزشکی دکتر هومن پاک نیت به این سوال پاسخ دادیم که راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان چیست. به کمک این راهکارها می‌توانید پوسیدگی دندان‌های خود را به تاخیر بیندازید. شما می‌توانید با مراجعه حضوری به مطب دندانپزشکی دکتر هومن پاک نیت، به رفع مشکلات زیبایی و درمانی دندان‌های خود بپردازید. برای کسب اطلاعات بیشتر از طریق شماره‌های موجود در سایت با ما در تماس باشید.
سوالات متداول
بله. احتمال لق‌شدن دندان‌ها در مرحله پیشرفته پوسیدگی دندان بیشتر است. زمانی که پوسیدگی به ریشه دندان برسد، دندان استحکام خود را از دست داده و به اصطلاح لق می‌شود.
پوسیدگی دندان در مراحل پیشرفته که باعث آسیب به اعصاب می‌شود، خطر بیشتری دارد. با این حال پوسیدگی دندان یک عامل مخرب برای سلامت دندان‌ها شناخته می‌شود و هر سطح آن نیاز به پیگیری جدی دارد.
پوسیدگی دندان و وراثت ارتباط دقیقی با هم ندارند، اما ضعف مینای دندان می‌تواند احتمال بروز پوسیدگی را افزایش دهد.
رعایت بهداشت دهان و دندان، اجتناب از مصرف شیرینی، اجتناب از مصرف غذاهای اسیدی، جلوگیری از خشکی دهان و مراجعه منظم به دندانپزشکی از جمله مهم‌ترین راه های جلوگیری از پوسیدگی دندان هستند.
