فقدان و از دست دادن دندان‌ها به دلایل مختلفی از جمله پوسیدگی دندان، عفونت دندان، تصادف، تروما و … رخ می‌دهد. دندان‌ها عضو مهمی در بدن هستند و نبود آن‌ها مشکلات و عوارضی را به همراه دارد. برای مثال نبود دندان‌ها قدرت تکلم و غذاخوردن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این فقدان دندان‌ها از نظر زیبایی شناسی تاثیر بدی روی ظاهر لبخند می‌گذارد. امروزه روش‌های مختلفی مبتنی بر انواع پروتز دندان وجود دارد که با آن‌ها می‌توان جای خالی دندان را پر کرد و کارکرد آن را بازیابی کرد. پروتز دندان انواع مختلفی دارد که قرار است در ادامه این مقاله در مورد آن‌ها به طور مفصل توضیح دهیم. تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا درباره انواع پروتزهای دندانی اطلاعات بیشتری کسب کنید.
پروتز دندان چیست؟
هر گاه یکی از دندان‌ها به هر دلیلی شدیدا آسیب می‌بیند و از دست می‌رود، باید سریعا جای خالی آن پر شود. پروتز دندان در واقع همان دندان مصنوعی است که در جای خالی دندان‌های از دست رفته قرار گرفته و فضای خالی به وجود آمده را پر می‌کند. گاهی این پروتز تنها برای یک دندان انجام می‌شود، اما گاهی پروتز برای تعداد دندان‌های بیشتری انجام می‌شود زیرا کل دندان‌ها نیاز به تعویض دارند.
بیشتر بخوانید: فرق بین پروتز دندان و ایمپلنت
انواع پروتز دندان کدام اند؟
در یک گروه‌بندی انواع پروتز دندان را به دو دسته کلی پروتزهای ثابت و پروتزهای متحرک تقسیم‌بندی می‌کنند. منظور از پروتزهای ثابت، پروتزهایی است که درون دهان فیکس می‌شوند و دیگر امکان جا به جایی و برداشتن آن‌ها وجود ندارد.
اما پروتزهای متحرک، در واقع نوعی از دندان‌های مصنوعی هستند که از گذشته برای درمان جای خالی دندان به کار می‌رفتند. پروتزهای متحرک نسبت به پروتزهای ثابت هزینه کمتری دارند و می‌توان در مواقع دلخواه آن‌ها را از دهان خارج کرد.
انواع پروتز ثابت کدام اند؟
پروتز ثابت انواع مختلفی دارد که عبارت اند از:
بریج دندان
بریج نوعی از پروتزهای دندانی ثابت است که خود انواع مختلفی دارد. برای بریج دندان باید حتما دو یا یک عدد دندان سالم در کنار جای خالی دندان از دست رفته وجود داشته باشد. در این روش پروتز برای ثابت شدن در جای خود به این دو دندان تکیه می‌کند.
روکش تک واحدی Dental Crown
روکش دندان زمانی کاربرد دارد که تنها یک دندان آسیب دیده است. البته برای اجرای روکش دندان، باید حتما بخشی از دندان در دهان وجود داشته باشد و این روش درمان مناسبی برای دندان‌هایی که کاملا از دست رفته و کشیده شده اند نیست. روکش تک واحدی همچنین کاربرد زیبایی هم دارد.
اینله و انله سرامیکی
نوعی دیگر از پروتزهای ثابت اینله و انله هستند و زمانی استفاده می‌شوند که قسمت زیادی از تاج دندان از بین رفته و نمی‌توان با روش‌های دیگر آن را حفظ کرد. اینله و انله برخلاف روکش تک واحدی کل دندان آسیب دیده را نمی‌پوشانند و تنها بخش‌های آسیب دیده را پر می‌کنند.
ایمپلنت دندانی
ایمپلنت دندانی روش استاندارد درمان جای خالی دندان‌هایی است که به کلی از دست رفته اند. در این روش یک پیچ فلزی از جنس تیتانیوم درون استخوان فک نصب می‌شود و بعد در انتها روکش نصب می‌شود که ظاهری کاملا شبیه به دندان‌های طبیعی دارد. ایمپلنت مزایای زیادی نسبت به دیگر انواع پروتز دارد اما تمام افراد کاندید انجام آن نیستند. ایمپلنت به دو نوع ایمپلنت ثابت و متحرک وجود دارد. علاوه بر این کاشت ایمپلنت دیجیتال جدیدترین تکنولوژی کاشت ایمپلنت دندانی است که در کلینیک دندانپزشکی دکتر هومن پاک نیت ارائه می‌شود و مزایای زیادی دارد.
مواد سازنده پروتزهای ثابت
پروتزهای ثابت معمولا از مواد زیر ساخته می‌شوند:
- سرامیک
روکش تاج این پروتزها تماما از جنس سرامیک بوده و در کنار ظاهری زیبا، استحکام بالایی هم دارد. در ساخت روکش‌های سرامیکی از هیچ فلزی استفاده نشده است.
- زیرکونیا
روکش‌های زیرکونیا نوع دیگری از مواد سازنده پروتزهای ثابت هستند. مقاومت بالا، استحکام زیاد و ظاهر مناسب از ویژگی‌های مهم این نوع روکش‌ها است. البته در ساخت این روکش‌ها مقداری فلز هم به کار رفته که ظاهر زیبایی آن را نسبت به روکش سرامیکی کمتر کرده است.
- PMF
در ساخت روکش PMF از فلزاتی چون تیتانیوم، پالادیوم و طلا در ترکیب با پرسلن استفاده شده است. مزیت مهم این روکش‌ها دوام و استحکام فوق العاده بالای ان‌ها است، اما زیبایی ظاهری آن‌ها بسیار کمتر از دو نوع قبلی است.
مزایای پروتز ثابت دندان
مزایای پروتز ثابت شامل موارد زیر است:
- دوام بالای ۲۰ سال
- استحکام بالا
- مقاومت زیاد
- مقاوم در برابر لکه و تغییر رنگ
- مراقبت آسان
- بدون تغییر در نحوه تکلم
- جلوگیری از تحلیل استخوان فک (ایمپلنت)
- عملکرد بسیار شبیه به دندان‌های طبیعی
- افزایش اعتماد به نفس
- راحتی زیاد هنگام غذا خوردن و صحبت کردن
- جلوگیری از ساییدگی لثه
معایب پروتز ثابت دندان
پروتزهای ثابت دارای معایب بسیار کمی هستند و در بیشتر موارد در اثر انتخاب اشتباه، استفاده از متریال بی کیفیت و نصب غیراصولی ایجاد می‌شود. معایب پروتز ثابت دندان عبارت اند از:
- درد و التهاب لثه
- خونریزی
- نیاز به جراحی
- حساسیت دندان‌ها به گرما و سرما
- هزینه بالا
- دوره درمان طولانی
- امکان عفونت و پوسیدگی
- احتمال آسیب به دندان‌های سالم (بریج)
ماندگاری پروتزهای ثابت چقدر است؟
پروتزهای ثابت دوام بسیار بالایی دارند. میزان ماندگاری پروتز ثابت بسته به نوع آن بالای ۱۰ سال تخمین زده می‌شود. برای مثال ایمپلنت‌های دندانی به عنوان بهترین نوع پروتز ثابت، بالای ۲۵ سال دوام دارند و فرد می‌تواند تا آخر عمر از آن‌ها استفاده کند. توجه کنید در میزان دوام پروتز ثابت رعایت مراقبت‌های بعد از درمان توسط فرد اهمیت بالایی دارد و نباید دست کم گرفته شود.
برای مثال اگر فرد بعد از نصب روکش تک واحدی، محدودیت‌های غذایی توصیه شده را به درستی رعایت نکند، احتمال شکستگی، لق شدگی و حتی عفونت در محل پروتز و دندان وجود دارد. تجربه و تخصص دندانپزشک هم مستقیما روی دوام و ماندگاری پروتزها اثر می‌گذارد. برای کاشت ایمپلنت دندان و انواع پروتزهای دندانی می‌توانید به کلینیک دندانپزشکی دکتر هومن پاک نیت مراجعه کنید.
انواع پروتزهای متحرک دندانی کدام اند؟
انواع مختلف پروتز متحرک دندان عبارت اند از:
دست کامل دندان
منظور از دست کامل دندان، پروتز کامل دندان است که برای کل دندان‌های هر دو فک اجرا می‌شود. این نوع پروتز قدرت تکلم و جویدن بیمار را به خوبی بازیابی می‌کند و از تحلیل و ساییدگی لثه‌ها جلوگیری می‌کند. ظاهر مصنوعی این نوع پروتز دندانی به عنوان بزرگ‌ترین عیب آن شناخته می‌شود.
اوردنچر
اوردنچر نوعی پروتز متحرک است که روی دو یا سه عدد پایه ایمپلنت سوار می‌شود و می‌توان آن را از دهان خارج کرد. استحکام اوردنچر بسیار بالاتر از دست کامل دندان است و استفاده راحت‌تری هم دارد. اوردنچر به مرور زمان دچار لق‌شدگی نمی‌شود و به دلیل وجود پایه ایمپلنت، از تحلیل استخوان فک جلوگیری می‌کند.
پروتز پارسیل متحرک
پروتز پارسیل یا دندان تکه‌ای، نوعی پروتز متحرک است و زمانی کاربرد دارد که درمان‌های دیگر به هر دلیلی قابل اجرا نباشند. این نوع پروتز زمانی انجام می‌شود که تعداد دندان‌ها در هر فک بیشتر از ۳ یا ۴ عدد است که همگی در کنار هم قرار دارند. در پروتز پارسیل دندان‌ها توسط یک پایه شبیه به لثه به هم متصل هستند و همگی از طریق یک اسکلت فلزی به هم وصل می‌شوند.
مزایای پروتز متحرک
از مهم‌ترین مزایای پروتزهای متحرک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حفظ فرم صورت
- جلوگیری از تحلیل لثه‌ها
- هزینه اقتصادی و مقرون به صرفه
- زمان درمان کوتاه
- بدون نیاز به دوره نقاهت
- دوام و ماندگاری قابل قبول
- بدون درد و خونریزی
- ممانعت از جا به جایی دیگر دندان‌ها
- بدون نیاز به جراحی
معایب پروتز متحرک
پروتزهای متحرک اگر چه که مزایای زیادی دارند، اما خالی از عیب نیستند. پروتز متحرک دندانی معایبی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت اند از:
- پروتزهای متحرک دوام و ماندگاری کمتری نسبت به پروتزهای ثابت دارند.
- پروتز متحرک نقشی از در جلوگیری از تحلیل استخوان فک ندارد.
- پروتز متحرک ظاهر مصنوعی‌تری نسبت به پروتز ثابت دارد.
- میزان راحتی در هنگام غذاخوردن و صحبت کردن با پروتزهای متحرک کمتر از پروتزهای ثابت است.
- میزان ریسک بروز عفونت و پوسیدگی در پروتزهای متحرک بالا است.
ماندگاری پروتزهای متحرک چقدر است؟
ماندگاری پروتزهای متحرک بسته به نوع ان‌ها بین ۷ تا ۱۰ سال متغیر است. علاوه بر این عوامل مختلفی از جمله متریال مورد استفاده، نوع پروتز، نحوه نصب، برند پروتز، جنس پروتز، میزان رعایت مراقبت‌های بعد از پروتز توسط بیمار و تجربه دندانپزشک در افزایش یا کاهش دوام پروتزهای متحرک موثر هستند.
تفاوت ایمپلنت ثابت و متحرک در چیست؟
گفتیم که ایمپلنت‌های دندانی در دو نوع ثابت و متحرک وجود دارند. در حالت کلی ایمپلنت جزو پروتزهای ثابت به شمار می‌رود و معمولا تا آخر عمر درون دهان باقی می‌ماند. اما نوعی از ایمپلنت وجود دارد که می‌توان بخش رویی آن را از دهان خارج کرد. در این جا تفاوت ایمپلنت ثابت و متحرک را توضیح می‌دهیم:
- استفاده از ایمپلنت ثابت راحت‌تر از ایمپلنت متحرک است.
- ایمپلنت ثابت زیبایی ظاهری بیشتری نسبت به ایمپلنت متحرک دارد.
- ایمپلنت متحرک ممکن است برای بیمار آزاردهنده باشد.
- احساس راحتی هنگام غذاخوردن و حرف زدن با ایمپلنت‌های ثابت بیشتر از ایمپلنت‌های متحرک است.
- ایمپلنت ثابت بعد از گذشت مدت کمی، جزوی از دندان‌ها محسوب می‌شود و بدن به آن عادت می‌کند.
- استحکام و مقاومت ایمپلنت ثابت بیشتر از ایمپلنت متحرک است.
- ریسک بروز پوسیدگی و عفونت در ایمپلنت متحرک به دلیل گیرکردن مواد غذایی و ورود باکتری‌ها بیشتر از ایمپلنت ثابت است.
نحوه مراقبت از پروتزهای دندانی
پروتزهای دندانی از هر نوعی که باشند، برای حفظ دوام و سلامت‌‌شان به یک سری مراقبت‌های خاص و ویژه نیاز دارند. در اینجا به چند تا از مهم‌ترین مراقبت‌های ضروری بعد از پروتزهای دندانی می‌پردازیم:
- نکات بهداشتی مربوط به دهان و دندان را فراموش نکنید.
- وقتی پروتزهای متحرک را از دهان خارج می‌کنید، آن‌ها را درون یک محیط مرطوب قرار دهید.
- روزی یک بار پروتزهای متحرک را با شوینده مناسب شستشو دهید.
- حتما از نخ دندان و مسواک استفاده کنید.
- حتما از دهانشویه استفاده کنید. استفاده از دهانشویه‌های آنتی‌باکتریال ریسک بروز عفونت و پوسیدگی دندان‌ها را کاهش می‌دهد.
- حداقل هر ۶ ماه یک بار برای چکاپ و بررسی وضعیت دندان‌هایتان به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید.
- مصرف قند و شیرینی‌جات را به حداقل برسانید.
- رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه و سبزیجات را در برنامه خود قرار دهید.
- از خوردن خوراکی‌های سفت و چسبناک مثل آب نبات و … تا حد امکان پرهیز کنید.
- به محض بروز علائمی چون بوی بد دهان، درد دندان، احساس طعم فلزی در دهان و … که نشانه پوسیدگی دندان هستند به دندانپزشکی مراجعه کنید.
- اگر عادت‌های مضر و اشتباهی چون دندان قروچه، جویدن مداد، بازکردن درب بطری با دندان و … دارید آن‌ها را ترک کنید.
بیشتر بخوانیم: ایمپلنت ثابت و متحرک چیست؟
سخن پایانی
پروتزهای دندانی انواع مختلفی دارند و هر کدام با توجه به ویژگی‌هایی که دارند، در درمان مشکلات و نواقص دندانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در یک دسته‌بندی کلی انواع پروتزهای دندانی به دو نوع پروتزهای ثابت و پروتزهای متحرک تقسیم می‌شوند. در این مقاله از مجله دندانپزشکی دکتر هومن پاک نیت سعی کردیم تا در کنار معرفی انواع پروتزهای ثابت و متحرک، فرق ایمپلنت ثابت و متحرک را نیز توضیح دهیم. برای دریافت نوبت مشاوره انواع پروتزهای دندانی و ایمپلنت دندان در مطب دندانپزشکی دکتر پاک نیت، فرم موجود در سایت را تکمیل کنید تا در اسرع وقت با شما تماس بگیریم.
سوالات متداول
پروتز کامل، اوردنچر، پروتز پارسیل متحرک و پروتز ژله‌ای انواع مختلف پروتزهای متحرک هستند.
روکش دندان، بریج دندان، اینله و انله، لمینت دندان، ایمپلنت دندان و بریج با پایه ایمپلنت انواع مختلف ایمپلنت‌های دندانی ثابت هستند.
برای انتخاب بین پروتز ثابت و متحرک، باید فرق ایمپلنت ثابت و متحرک را بشناسید تا بتوانید آن‌ها را با هم مقایسه کنید. همچنین برای انتخاب بهترین نوع پروتز دندانی نظر دندانپزشک و شرایط شما هم تاثیرگذار هستند.
به طور کلی دوام پروتزهای ثابت بیشتر از دوام پروتزهای متحرک است. ایمپلنت ثابت بهترین نوع پروتزهای متحرک است که بالای ۲۵ سال دوام دارد.
به طور کلی هزینه پروتزهای ثابت و متحرک نسبت به سایر درمان‌های دندانپزشکی بالا است، اما هزینه پروتزهای ثابت به دلیل دوام بالایی که دارند بسیار بیشتر از پروتزهای متحرک است.
